ماهی را نگهدار یا چگونه حافظهمان را در هفت گام تقویت کنیم؟ ( قسمت آخر ) 2008/09/27
Posted by Webgard in مهارت مطالعه, تمرکز در مطالعه, حافظه.Tags: تمرکز، توجه، تمرکز
1 comment so far
ماهی را نگهدار یا چگونه حافظهمان را در هفت گام تقویت کنیم؟ ( قسمت آخر )
گام هفتم: ماهیها ماهر میشوند
خب تا حالا متوجه شدیم که برای تقویت حافظه دو شرط وجود دارد: علاقه و دقت. اما بیاید کمی عملیتر صحبت بکنیم. شما یک دانشآموز یا دانشجو هستید و دلتان میخواهد از وقتی که صرف درس خواندن میکنید، بیشترین نتیجه را بگیرید. پیشنهادهای ما این نکات کاربردی زیر است:
تمرکز، توجه، تمرکز
اگر بخواهید همزمان با تماشای برنامه تلویزیونی مورد علاقهتان مطالعه هم بکنید، شک نکنید که ضرر خواهید کرد؛ چون نه از کتاب چیزی خواهید فهمید و نه از تلویزیون. اگر در بین چند نفر که مشغول تماشای مسابقه فوتبال هستند نشستهاید، اصلاً سعی نکنید که بر روی مطالعه کتاب تمرکز کنید، زیرا موفق نمیشوید. بعضی افراد دوست دارند که هنگام مطالعه به موسیقی گوش دهند که این کار اشکالی ندارد، اما بهتر است حواسشان باشد که موسیقی همراه با خواننده نباشد، اولین بار نباشد که آن آهنگ را میشنوید و موسیقی فراز و فرودهای زیادی هم نداشته باشد.
وسایل کمکماهیگیری
از جمله بهترین و مهمترین نکات در مطالعه، کمک گرفتن از وسایل کمکی برای چشم است. در کتابهای آمار به این نکته بسیار اشاره شده که یک شکل خوب بهتر است از صد مطلب و شما نیز حتماً به این نکته واقف هستید. شاید یک دوره کامل درسی را بتوان با یک نمودار خلاصه کرد یا نتیجه یک تحقیق بزرگ را روی یک شکل نشان داد یا با کمک کاریکاتور بتوان یک حادثه بزرگ را یادآور شد، اما درک و بهرهبرداری از تصاویر هنری اکتسابی است که به مرور زمان و بر اثر مطالعه کسب میشود. یکی دیگر از مزایای این وسایل صرفهجویی در وقت است. مثلاً شما میتوانید برای آدرسدهی کروکی آنجا را بدون پیچیدگی خاصی رسم کنید. شما با ابداع چنین وسایلی، مطالب سخت و پیچیده را ساده میکنید، از یادگیری مطالب و مطمئن میشوید، اطلاعات را از راههای گوناگون جذب میکنید و با درگیر کردن خود در مطالب به آن علاقهمند میشوید و خلاقیتهای خود را بروز میدهید. یادتان باشد این وسایل حتماً لازم نیست برای همه جالب باشد و فقط کافی است که برای شما مفید باشد.
راههای رسیدن به ماهی زیاد است ولی …
اگر محصل هستید حتماً برای شما اتفاق افتاده است که ساعتها مطالعه کردهاید اما در آخر دریافتهاید که مطالب مورد مطالعه شما هیچ ارزش خاصی نداشته و بهتر بود که اصلاً آنها را نمیخواندید. باید قبل از مطالعه هر متنی ارزش آن را تعیین کرد و برای این کار جز تمام راههایی که شما خودتان میدانید، یک راه مؤثر هم هست: قبل از خرید کتاب، نظر چند نفر که آن را مطالعه کردهاند را جویا شوید؛ به نویسنده، مترجم، شاعر و دفعات چاپ آن توجه کنید؛ به توضیحات یا پیشگفتار متن توجه نمایید تا هم از بار علمی و فرهنگی آن را بسنجید و هم ارتباط موضوع را با خود، مورد بررسی قرار دهید؛ نظام نوشتاری آنها را دریابید یعنی پیشگفتار، خلاصه و نتیجه آن را اول بخوانید. برای مرور مطالعات اول باید عادات مطالعهای را که از کودکی داشتهاید (مانند راه رفتن یا بلند خواندن) ترک کنید آن هم به دو دلیل: اگر مفید نیستند دلیلی برای تکرار آنها وجود ندارد و اگر هم خیلی مفید هستند، آنها را با تکرار بیهوده کماثر نکنید و برای یادگیری، موارد واقعاً سخت به کار ببرید و در مرحله بعد سعی کنید نگاه جدیدی به متون پیدا کنید یا به عبارتی دیدگاه خود را نسبت به متون تغییر دهید و دیگر مانند گذشته هر متنی را به صورت تعدادی حروف دنبال هم نبینید و ارزش کلمات را درک کنید. در ضمن جملات را جدا از هم نخوانید و سعی کنید متون را روان و با تسلط ادامه دهید، زیرا اگر بیش از حد کند بخوانید اصل موضوع را فراموش میکنید و اگر بیش از حد تند بخوانید به احتمال زیاد مطالب را درک نخواهید کرد. به خصوص در متونی که از نظر اندیشهای ارزش دارند مانند یک متون فلسفی یا اخلاقی، روی هیچ کلمهای توقف نکنید زیرا فهمیدن اندیشهها نیازی به فهمیدن همه کلمات ندارد یا به عبارتی «اندیشهها را مطالعه کنید نه کلمات را». ولی در متونی که ارزش جمله به جمله دارند مانند متنهای تخصصی و فنی جملات جدید را چند بار تکرار نمایید و هرگز فکر نکنید کندخوانها بهتر از تندخوانها یاد میگیرند. همیشه سعی کنید سرعت خواندن خود را با سرعت فکر کردن خود هماهنگ کنید. در کل عوامل تعیینکننده سرعت خواندن به این ترتیب است: 1- منظور و هدف شما از خواندن 2- مقدار آشنایی شما با زبان متن 3- میزان سختی و سبک نوشتاری متن.
دسته پارو یادت نره
شاید شما هم دیده باشید در اکثر سخنرانیها سخنران دستنوشتهای همراه دارد که گهگاه نگاهی به آن میاندازد. نوشتن را به عنوان یکی از راههای مؤثر به خاطرسپاری از یاد نبرید. فراموش نکنید که کتابها ابزار کاری هستند برای پیشرفت شما و هرگز از علامتگذاری در آنها به بهانه اینکه نباید کثیف شوند خودداری نکنید. با این کار شما برای دفعات بعدی، دسترسی خودتان به نکات مهم را آسان میکنید. در هنگام مطالعه اگر به سؤالی برخوردید یا با مطلبی مخالف بودید سریعاً آنها را در کتاب یادداشت کنید و سعی کنید نظرات خود را بیکموکاست یادداشت نمایید. اگر امکان این کار را ندارید (کتاب امانت است یا دلتان نمیآید) یادداشت دستی بردارید که این یادداشتها باید 1- مرتب و خوانا باشند. 2- فقط اندیشهها یا نکات اساسی در آن قید شده باشد. 3- عبارات نه آنقدر طولانی باشد که خستهکننده شوند و نه آنقدر کوتاه که در مراجعات بعدی نتوانید متوجه منظور خود شوید. 4- مطالب سخت را به گونهای نکتهبرداری کنید که برای ارتباط دادن آنها با هم در آینده دچار مشکل نشوید.
زور بالای سر
آیا تاکنون معلم یا استادی داشتهاید که آزمون مطالب تدریسشده در هر روز را سریعاً همان روز برگزار کند. یا در آخر کلاس سؤالی را مطرح کند که مجبور شوید آموختههای خود را دوره کنید؟ حتماً این چنین مطالبی بسیار بهتر در ذهن شما مانده است، دلیل این امر ضرورتاً تکرار مطالب در ذهن است و در کل مطالبی که در ابتدا و انتهای هر جلسه ارایه میشود را بهتر میتوانید در ذهن نگه دارید. ولی اگر میخواهید یک تصویر را در ذهن نگه دارید یا یک متن را خوب درک کنید، سعی نمایید در هر دور مطالعه از یک زوایه جدا به مطالب توجه کنید تا برای شما خاطرهانگیز شوند، یا اگر میخواهید که جملاتی از زبانهای دیگر را حفظ کنید جمله را بخوانید و بعد از چند بار تکرار با آن یک جمله بسازید و آن را نیز تکرار کنید.
وقت خوب ماهیگیری
اینکه شما بخواهید تمام یک متن را که نیاز به 8 تا 10 ساعت مطالعه دارد در یک نوبت مطالعه کنید، درست مثل این است که ورزشکاری که هر روز 2 ساعت تمرین دارد، تمام 12 ساعت تمرین هفته خود را در یک روز انجام دهد. سعی کنید برای هر کاری فواصل مشخص زمانی را تعیین کنید تا دچار تداخل ذهنی، خستگی، بیانگیزگی و در نتیجه فراموشی نشوید. هرچه مطالب برای شما آموزندهتر و جالبتر باشد بهتر در ذهن شما باقی میماند و نیاز کمتری به تمرین با فاصله دارند و برعکس تکالیف حفظی یا دارای تشابهات زیاد با سایر متون، نیاز بیشتری به این نوع تمرین دارند. همچنین اگر یک مطلب برای شما تنشزا باشد و در ذهن شما ایجاد تنش کند نکات آن بهتر در ذهن شما میماند. به عنوان مثال اگر یک مطلب را که در چند روز آینده باید امتحان دهید به صورت ناتمام مطالعه کنید و مطلب دیگری را که قرار نیست امتحانی برای آن برگزار شود را به صورت کامل مطالعه نمایید و ماندگاری هر دو را در یک زمان تست کنید، خواهید دید نکات مطلبی که در چند روز آینده باید امتحان دهید تقریباً 80 درصد بهتر در ذهن شما مانده است. پس به توصیههای زیر توجه کنید
1- اگر وقت کافی برای مطالعه یک درس ندارید مطالعه آن را آغاز نمایید و هر قدر که باقی ماند را باقی گذارید تا در وقت بهتری ادامه دهید. 2- هرگز در تمرینها دچار مکررخوانی یا همان «خرخوانی» خودمان نشوید. 3- فاصله بین مطالعه را شخصاً مشخص کنید. 4- برای یادگیری مطالبی که ارزش کاربردی در زندگی شما دارند، محدودهای زمانی قرار ندهید تا همیشه در ذهنتان پویا بمانند. 5- در بین مطالعات و یادگیریها از انجام کارهای ذهنی پرهیز کنید. 6- فاصله بین تمرینها آن قدر نباشد که دچار فراموشی طبیعی شوید.
البته درباره مدت زمان یک مطالعه یا به عبارت بهتر زمان یک جلسه آموزشی، مطالب بسیاری گفته شده است که بیشتر آنها روی این مطالب اتفاق نظر دارند: 1- مدت یک قسمت از کلاس آموزشی باید 25 تا 35 دقیقه باشد و در طول روز نهایتاً سه نوبت یک درس مشابه تدریس شود و اگر در طول روز کار دیگری انجام نمیشود، چهار نوبت. 2- اگر قرار است در طول صحبت واژه جدیدی ارایه شود بهتر است قبلاً آنها در یک لیست به حاضران ارایه داد. 3- تعداد واژهها یا نکات ارایهشده در هر بخش از تدریس نباید بیش از 7 عدد باشد.
حتی ماهیها هم باید بخوابند
به طور حتم شما ضرورت خواب یا نقش آن را در زندگی میدانید و در اینجا نیز مجال کافی را برای مطالعه این بحث نداریم، اما نکاتی را در اینباره ذکر میکنیم: 1- سعی کنید یک خواب راحت داشته باشید؛ یعنی در جایی ساکت و نسبتاً تاریک 2- مطالبی که قبل از خواب مطالعه میکنید را با دقت انتخاب کنید، زیرا خیلی خوب بر روی ذهن شما تأثیر میگذارند 3- خواب باید نیمه عمیق باشد، یعنی نه آنقدر طولانی که دچار کسالت شوید و نه آنقدر کوتاه که بعد از مدتی موجب سردرد یا بیحوصلگی شود.
ظرفیت داشته باش
اگر دقت کرده باشید حتماً دیدهاید که اکثر بازیگران تئاتر دیالوگهای خود را تا چند لحظه قبل از اجرا میخوانند و حتی در اجراهای بعدی نیز این کار را تکرار میکنند. مطمئناً آنها انسانیهای کمحواسی نیستند و دقیقاً بر کار خود مسلطاند. آنها سعی دارند مطالب را بیکموکاست در ذهن خود ذخیره کنند تا در هنگام اجرا دیگر انرژی خود را صرف یادآوری متنها نکنند بلکه آن را برای بالا بردن کیفیت کار ذخیره نمایند. این کار ابداً معنی «خرخوانی» نمیدهد، بلکه یک روش بسیاربسیار مؤثر است. در یک تحقیق این نتایج به دست آمده است:
برای مطالعات خود یک روش سازماندادهشده انتخاب یا ابداع کنید. مانند این روش که یکی از بهترین روشهای مطالعه برای موفقیت امتحان است:
در طول روزهای قبل از امتحان 1- متن را خوب بخوانید.2- نکات را خوب تحلیل کنید.3- نکات فرمولی را عیناً و نکات مفهومی را تقریباً شبیه به اصل آن یادداشت کنید. 4- درک کلی خود را از مطالب یادداشت کنید.
در یک یا دو روز مانده به امتحان مطالبی که به عنوان درک کلی از درس داشتهاید و نکات یادداشتشده را مطالعه کنید و اگر مشکلی بود سریعاً به کتاب یا جزوه خود مراجعه نمایید.
در شب امتحان نکات را نگاهی بیندازید و چند ساعت قبل از امتحان مجدداً آنها را دوره کنید.
در کل این مراحل هرگز ارتباط با دوستان همکلاسی را فراموش نکنید؛ زیرا همیشه نکاتی هست که از دید شما مخفی میماند و ضمناً بهترین راه یادگیری آموزش است.
دیگر هیچ گامی در کار نیست
ماهی، ماهی، ماهیها
حافظه خوب به یک دانشنامه یا دایرهالمعارف شبیه است که در دست یک دانشمند ارزش واقعی خود را پیدا میکند. زیرا که دانشمند، هم میتواند آن را بخواند و هم در ادامه آن مطالبی را بنویسید. از این رو است که تأکید داریم هرچه بیشتر بدانید بیشتر میآموزید و شما هیچگاه در راه رسیدن به خوشبختی سعی نکنید خاطرات تلخ را در ذهنتان مدفون کنید، زیرا این کار به پاره کردن صفحاتی از آن دانشنامه میماند که خطرات و نامهربانیها را یادآور شده است و نتیجه آن گرفتاری در مشکلاتی است که به راحتی میتوانستید از آنها گذر کنید. پس بیایید با هم جمعبندی کنیم: خوشبخت کسی است که ذهنی کممشغله، راحت و در عین حال پذیرای هرگونه ناکامی و نارسایی در زندگی داشته باشد. در راه تقویت حافظه آنانی که استعداد بیشتری داشته باشند سریعتر از سایرین پیشرفت خواهند کرد و آنانی که روی روشهای یادگیری خود تکیه میکنند، میتوانند به حد مطلوب حافظه دست یابید .